Leegte als luxe 2

In de leegte zoek ik de spanning en gelaagdheid van de aanwezige schoonheid en de al dan niet bewuste toevoegingen van de mens hieraan. Er is geen vooropgezet plan van de aanwezige geluidsbronnen om samen te klinken zoals ze dit doen tijdens de opname. Het kan voorkomen dat de ene vogel reageert op de andere, maar er is geen sprake van een spanningsboog ten opzichte van het totaal. De kans dat een dier middels geluid bewust reageert op een ander niet dierlijk geluid is naar mijn idee uiterst onwaarschijnlijk. De reden dat deze dit doet uit esthetische overweging is nihil. Toch lijkt er op bepaalde momenten een dergelijke situatie te ontstaan. De mens heeft een onbewuste neiging om op zoek te gaan naar ordening en esthetiek en probeert onderlinge verbanden te leggen.
Door het geluid van een locatie vast te leggen bepaal ik wat dat geheel is. Dat alle lagen in- en aan elkaar worden geweven. Dat er een onderwerp en een achtergrond is. Dat er sprake zou kunnen zijn van spanning binnen de opname. Deze opname zou kunnen worden gezien als een natuurlijke vorm van ruis. Waarin alles willekeurig is. De opname op zichzelf is een middel en niet het werk. Een handvat voor concentratie. Het werk ben je als toehoorder zelf. Tijd is hierin van groot belang. Stilte is tijd. Deze stilte zit voornamelijk in de toehoorder.
Het spanningsveld van de opname en zijn toehoorder. De gever en de nemer. Door de lege tijd is het bijna ondoenlijk om te blijven nemen. We zijn het niet meer gewend om aan niks te worden blootgesteld. Elk deel van de dag, ons leven moet worden benoemd om zich te kunnen handhaven in de doelmatigheid. Zelfs niets doen is iets doen geworden. Namelijk niets.
De werken in deze serie bestaan louter uit geluid, maar de context waarin deze worden gepresenteerd is van essentieel belang. Ze zijn nooit bedoeld om te worden beluisterd in een willekeurige ruimte. In feite kan het project worden beschouwd als een auditieve installatie. De ruimte, akoestiek, belichting en zitmeubilair spelen een niet te verwaarlozen rol als omgeving voor de waarneming van de werken.

Stilte
De stilte in de opnames is relatief. Je zou het ook kunnen zien als leegte. Leegte in de afwezigheid van andere menselijke aanwezigheid. Deze leegte probeer ik voornamelijk te bereiken door de afzonderlijke opnames rond de 2 uur te laten duren. Binnen deze tijdsspanne gebeurt er natuurlijk van alles, maar tegelijkertijd ook niets. Het betekent niets. Het zijn audio registraties van een voorbije werkelijkheid. Door deze op te nemen ontrokken aan de tijd. De behoefte aan een zekere mate van stilte is als de noodzaak van een goede nachtrust. Zonder deze is kwaliteit van leven onmogelijk. Stilte geeft ruimte voor zelfreflectie. Stilte is ook afstand. Een auto die op grote afstand voorbij rijdt heeft een veel kleinere inpact op de geest dan wanneer deze vlak langs rijdt. Natuurlijk is er het directe volume verschil, maar daarnaast komt deze auto niet in conflict met de concentratie. Dit terwijl het object in de geest eenzelfde grootte en betekenis heeft. Op zoek naar stilte blijkt het bijna ondoenlijk om je in een land als Nederland te onttrekken aan de geluiden van je medemens. Mensen denken over het algemeen niet na over de hoeveelheid geluid die zij produceren. Een bladblazer is een erg handig en leuk stuk gereedschap. Als het lekker weer wordt gaat iedereen zijn gras maaien. James Turrell zei er dit over:

“.many Westerners, especially, have deeply engrained habits of listening, and require some practice to open to other sorts of voices in our planetary symphony. (Ah, there it is again: the symphony as the ultimate beautiful human music. What earth-based image might we use for the collection of voices that includes the white noise of the wind, the chaos of the swamp, the sharpness of echolocation, or silence broken in random bursts by unknown soundmakers?)”
….Notice how so many of the human sounds are mechanical, the voices not of us, but of our machines. How is it that we have claimed the right to make so much noise, with so little thought?….

Stilte en tijd. De stilte zit voornamelijk in de toehoorder. Maar de tijd is noodzakelijk om tot stilte te kunnen komen. Een van de interessantste delen van de presentaties is de spanning die ontstaat na de fade out en het moment dat er weer interactie ontstaat met de andere aanwezigen. Misschien is dit wel het hoogtepunt van het werk.
Wat me opvalt in gesprekken met anderen die op zoek gaan naar stilte is dat deze stilte vaak visueel is. Als ik bijvoorbeeld op ga nemen in een willekeurig bos waar mensen op zoek naar ontspanning recreëren blijkt vaak dat als je goed luistert er meestal nog al wat achtergrondgeluid is. Desalniettemin wordt deze plek als ‘stil’ ervaren. Deze visuele stilte is voor veel mensen ook synoniem voor een natuurlijke omgeving.