Gayau’s beeld van het ‘vallende straaltje zand’ maakt nog iets anders duidelijk. Ons voorstellingsvermogen krijgt alleen greep op tijd door het in aanschouwelijke termen te omvatten. Teruggebracht tot de essentie: de taal van tijid is die van de ruimte. Voor, na en tussen zijn net als kort en lang markeringen op een imaginaire lijn van de tijd. In de westerse voorstelling is dat een kaarsrechte lijn waarop we zo nauwkeurig mogelijk onze tijdseenheden afzetten, als de streepjes op een lineaal, elke seconde, elke minuut, elk uur even lang.

In sommige tijdsaanduidingen loopt die lijn door ons lichaam, zodat we ‘uitzien’ naar iets dat in de toekomst ligt, terwijl gebeurtenissen in het verleden ‘achter de rug’ zijn. De toekomst is de tijd die op je afkomt (Zukunft, avenir), het verleden is de tijd die is je gepasseerd (past, pass?). Losgemaakt van het lichaam heeft de lijn van de tijd een vaste indeleing: het latere tijdstip zit rechts. Of het nu de tijdas in een grafiek of de tijdbalk in een geschiedenisboek, chronologie gaat van links naar rechts. Op de ’trap des levens’, vaak geschilderd in de zestiende eeuw, begint de jeugd links de trap te bestijgen en daalt de ouderdom rechts weer af. Een pijl  die op de toekomst is gericht-‘ga verder naar’ of ‘ play’ op apparaten- wijst onveranderlijk naar rechts. Waarom onze intuïties over tijd en ruimtelijke orientatie nu juist z? zijn afgesteld is niet duidelijk, al zijn er aanwijzingen dat de schrijfrichting een factor is in de intu?tie ’toekomst is rechts’.

De psycholoog Zwaan heeft in Israël experimenten gedaan met proefpersonen die Herbreeuws als moedertaal hadden. Zij legden een kaartje dat ‘voorafgaand’ voorstelde in meerderheid rechts van het kaartje met ‘later’. Bij hetzelfde experiment in Nederland legde nagenoeg iedereen ‘voorafgaand’ links van ‘later’. De suggestie dat de toekomst rechts zit omdat ‘rechtsom’ nu eenmaal een beweging ‘met de klok mee’ is, dus vooruit in de tijd, verplaatst het probleem alleen maar: er is weinig ‘rechtsom’ aan de bewegingen van de wijzers over de onderste helft van de wijzerplaat. Dat we met de klok mee rechtsom noemen is een deel van het raadsel, niet de oplossing
Lees meer